- Aa +

AZ GÖRME VE GÖRME REHABİLİTASYONU NEDİR?


21 Ocak 2021

Gözlük ve lens gibi optik sistemler ya da tıbbi ve cerrahi girişimler ile düzeltilemeyen görme kaybına az görme diyoruz.  Bu durumda kişi okuma,  araba kullanma, kişilerin yüzlerini tanıma, televizyon seyretme gibi bir çok aktiviteyi gerçekleştiremez hale gelir.  Genellikle hiç görme kaybı olmaması durumu her göz için %100 olarak ifade edilirse, az görende bu oran her iki göz için de görmenin %40 ve altında olması olarak da ifade edilebilir.  Ama görme rehabilitasyonu için önemli olan, görme kaybı nedeniyle, kişinin eskiden yapabildiği bir takım günlük aktiviteleri yapamaz hale gelmesidir.

Bir çok hastalıklar az görmeye neden olabilir.  Bunların arasında Yaşa Bağlı Makula Dejeneresansı (Sarı Nokta Hastalığı), Glokom (göz tansiyonu), Diabetik Retinopati (şeker hastalığına bağlı görme kayıpları) ve Retinitis Pigmentosa (tavuk karası), doğumsal sarı nokta hastalığı gibi genetik hastalıklar ve bazı göz yaralanmaları ve nörolojik hastalıklar sayılabilir.

Geçirilen hastalığa bağlı olarak, az görme bazı değişik şekillerde karşımıza çıkabilir.  Sarı Nokta hastalıkları merkezi görme (santral görme) kaybına yol açarken glokom ve retinitis pigmentosaya bağlı olarak, etraf görme (periferik görme) kaybı oluşmaktadır.  Tüm görme alanın net olarak algılanamadığı bazı durumlar da söz konusu olabilir. 

Az görme muayenesi, standart göz bakısına göre bir takım farklılıklar içermektedir.  Hasta standart göz muayenesini olduktan sonra, görmesinin kapsamlı bir şekilde değerlendirileceği az görme muayenesine yönlendirilir.  Bu aşamada öncelikle hastanın görmesinin, günlük ihtiyaçlarını ne derecede  etkilediğine ve bunlardan hangilerinin öncelikle ele alınması gerektiğine karar verilir.  Hastanın beklentileri ile bu beklentilerinden karşılanabilecek olanlar ve karşılanması mümkün olmayanlar hasta ve yakınları ile değerlendirilir. 

Az gören hastaların bir kısmında bazı psikolojik sorunlar görülebilir, eğer var ise  dikkatle değerlendirilmelidir.  Depresyon gibi psikolojik rahatsızlık durumlarında ise, hastanın rehabilitasyon öncesi bir psikolojik destek alması önerilir.  Psikolojik desteğin görme rehabilitasyonundan önce yapılması, hastanın aktif olarak katılması beklenen rehabilitasyon sürecinin başarısını arttırır.  Az görenin ailesi ve çevresinin desteği de başarı için gereklidir.

Muayenenin bir sonraki aşamasında, hastanın kalan görmesinin tüm özellikleri değerlendirilir.  Görme kaybının merkezi ya da etraf görmeyi etkilediği, görme sisteminin sağlam kısımlarının ne tarz bir görme sağlayabildiği ve bunları geliştirme imkanları olup olmadığı araştırılır.  Bu aşamada standart bir göz muayenesinde uygulanmayan bir takım özellikli testler ve değerlendirmeler yapılır.  Bu nedenle görmenin değerlendirilmesi standart bir muayeneye göre daha uzun sürebilir.  Bu süre bazen 1-1,5 saate kadar uzayabilmektedir.

Muayeneden elde edilen veriler ile hastanın yapamaz hale geldiği aktiviteyi (ör.okumak) yeniden yapabilecek bir görme kapasitesi kalıp kalmadığı saptanır.    Yeniden okuyabilmek için optik ya da elektronik yardımcılara gereksinim olup olmadığı ya da okuma egzersizleri yapılıp yapılmayacağı ve eğer yapılacaksa ne tarz egzersizlerin yapılması gerektiği hastaya bildirilir.  Bir kısmı da reçete edilir.

Genellikle, hastanın görsel ihtiyaçlarından en önemli olanı ya da öncelik verilmesinin daha iyi olacağı düşünülen bir tanesi ile çalışmaya başlanır.  Örneğin, önce okuma sorunu giderilmeye sonra TV seyretme sorunu giderilmeye çalışılır. 

Az gören insanın yaşadığı çevrenin görsel ihtiyaçlarına göre düzenlenmesi de önemlidir.  Mutfak ve banyonun düzenlenmesi, özellikle hasta için en uygun ışıklandırmanın yapılması, az görenin ev işlerini daha rahatlıkla yapabilmesine olanak sağlar.  Uygun ışıklandırma okuma zorluğunun aşılmasında da katkı sağlar.  Az gören hastalar için ışık özellikle önem kazanır, bazı hastalarda göz kamaşması nedeniyle görmede azalmaya yol açarken bazılarında ise yetersiz ışık görmede zorlanmaya neden olur.  Görme değerlendirmeleri sırasında, hastanın değişik koşullarda ışık ihtiyacı saptanır ve ona göre kullanması gereken güneş gözlükleri ve filtreler ya da ev ışıklandırması için önerilen aydınlatma reçete edilebilir.

Tüm bu görmeyi iyileştirmeye yönelik çalışmalar sırasında, görme azlığına neden olan hastalık ile ilgili tedaviler de bir yandan yapılmaya devam etmelidir.  Hastalıkta ilerleme söz konusu olur ise, görme yardımcıları da bu duruma göre yeniden düzenlenebilir.  Görmede bir değişikliğin olmadığı, stabil görme kaybı durumlarında ayarlanan yardımcılar uzun süre kullanılabilir.  Düzenli aralıklarla yapılan kontrol muayeneleri ile hastanın görmesinin durumu izlenir.

Az gören hastaların görsel rehabilitasyonu konusunda ne yazık ki  hastaların ve hasta yakınlarının tümü bilgi sahibi değildir.  Bir çok merkezde hastaların tıbbi ya da cerrahi tedavilerine odaklanılmakta ve maalesef hasta görme rehabilitasyonu konusunda yeterince bilgilendirilmemektedir.  Oysa, görme rehabilitasyonu yöntemleri bir çok az gören hastanın yaşam kalitesini önemli ölçüde arttırmaktadır.

Crea Dreams | Kreatif Dijital Pazarlama Çözümleri